Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluşu

Osmanlı Tarihi - Kuruluş Dönemi - Özet (1299 - 1451)

Kuruluş Devri Padişahları
1)   Osman Gazi: 1281 – 1326
2)   Orhan Gazi: 1326-1362
3)   I. Murat: 1362-1389
4)   Yıldırım Beyazıt: 1389 – 1402
Fetret Devri: 1402- 1413
5)   Çelebi Mehmet: 1413-1421
6)   II. Murat: 1421 – 1451
7)   II. Mehmet: 1451 - 1481

Osmanlı Beyliği'nin Büyüme Nedenleri
1)  Anadolu'nun Durumu: Kösedağ Savaşı'ndan sonra Anadolu Türk Birliği bozulmuş, çok sayıda beylik kurulmuştur. XIII. yy. sonlarına doğru İlhanlıların Anadolu'daki baskısı azalmıştır. Anadolu beylikleri arasında mücadeleler vardır. Trabzon çevresinde Rum imparatorluğu bulunuyordu. Anadolu siyasi birlikten yoksundur.
2)   Bizans'ın Durumu: Bizans sık sık taht kavgalarına sahne olmakta, tekfurlar merkezi dinlememekte ve kendi aralarında mücadele etmekteydiler. Bizans elindeki güçsüz ordusunu da Balkanlar'dan gelecek Sırp ve Bulgar saldırılarına karşı kullanmaktadır. Anadolu'da (İzmir, İznik, İzmit, Bursa gibi) küçük bir toprak parçası elinde kalmıştır.
3)   Balkanlar'ın Durumu: Balkanlar'da da merkezi bir otorite bulunmamakta, en güçlüleri Sırp ve Bulgar krallıkları olmak üzere, Eflak, Boğdan, Bosna gibi prenslikler vardır. Ayrıca Katolik Macarların saldırılarına uğruyorlardı. Balkan halkı da Bizans halkında olduğu gibi baskıcı yönetim ve ağır vergiler altında ezilmekte ve Osmanlı'yı kurtarıcı olarak görmekteydiler.
4) Osmanlı'nın kurulduğu coğrafi konum (Bizans sınırında bulunması)
5) Tekfurlar arası mücadelelerden istifade etmeleri
6) Beylikler arası mücadelelere girmemeleri
7)   Sürekli cihat ve gaza ile politikası gütmeleri
8)  Türkmenlerin sempatisini kazanmaları ve sürekli göçlerle beslenmeleri
9)   Ahilerin, şeyhlerin, erenlerin desteğini almaları
10) Takip ettikleri mükemmel siyaset (İskan, tahrir, istimalat vb.)
11) Padişahların çok yetenekli olması
12) Merkeziyetçiliğin sağlanması (Fatih ile)
13) Avrupalıların Yüzyıl Savaşları'yla uğraşması

KURULUŞ DÖNEMİ (1299-1453)
l OSMAN GAZİ DÖNEMİ (1281 - 1326):

Moğollar'ın önünden kaçan Kayı aşireti, Ertuğrul Gazi yönetiminde Anadolu'ya gelmiş ve Alaaddin Keykubat tarafından Ankara yakınlarındaki Karacadağ bölgesine yerleştirilmişlerdir. Söğüt  ve Domaniç'i ele geçiren Ertuğrul Gazi buraları yaylak ve kışlak olarak kullanmıştır. 1281'de ölünce küçük oğlu Osman Bey aşiretin başına gelmiştir.
Osman Bey, tekfurlar arası mücadelelerden faydalanarak Karacahisar, Yarhisar, İnegöl, Bilecik ve Yenişehir'i almıştır, bütün bu gelişmeler 1302 Koyunhisar Savaşı'na sebep olmuştur. Osmanlıların kazandığı bu savaş Bizans ile yapılan ilk savaştır. Osman Gazi 1314'ten itibaren Bursa'yı kuşatma altına almış, 1320'de hastalanmış ve 1324'de ölümüne kadar oğlu Orhan Bey vekaleten işleri yürütmüştür. 1321'de Mudanya alınarak Bursa'nın Bizans'la irtibatı kesilmiştir,
Not-1: Osman Bey babasından aşiret reisliği devralmış oğluna bir uç beyliği bırakmıştır.
Not-2: İlk para Osman Bey döneminde basılmıştır.

ORHAN GAZİ DÖNEMİ (1326 - 1362):
1326'da Bursa'yı alarak başkent yapmıştır. İznik'i kuşatması 1329 Maltepe (Palekanon) Savaşı'na sebep olmuştur. Bu savaş Bizans'ın Anadolu'daki etkinliğini kaybetmesine ve Kocaeli yarımadasının fethine neden olmuştur, İznik ve İzmit alınarak Kocaeli yarımadasının fethi tamamlanmıştır. İznik başkent yapılmıştır.
1345'de Karesi beyliği alınarak Anadolu Türk birliğini kurma çalışmaları başlamıştır. Bu olayın  en önemli yönü Rumeli'ye geçişin kolaylaşmasıdır.
Bizans'ta taht karışıklığı ortaya çıkmış imparatorluğunu ilan eden Kantakuzen Orhan Bey'den yardım istemiştir. Orhan Bey oğlu Süleyman Paşa komutasında keşif amacıyla yardımlar göndermiş, yapılan bu yardımlara karşılık olarak Çimpe kalesi alınmıştır. (1353) Burayı bir üs olarak kullanan Süleyman Paşa Rumeli'de fetihlere başlamış, Malkara, Çorlu gibi yerleri fethetmiştir. Onun bir av sırasında ölümü üzerine Rumeli'deki faaliyetlerin başına l. Murat getirilmiş, fakat 1362'de babası da ölünce l. Murat tahta geçmiştir.
Orhan Gazi zamanında teşkilatlanma çalışmaları: Orhan Gazi babasından bir uç beyliği devralmış oğluna bir devlet bırakmıştır. Devlet teşkilatının temelleri bu dönemde atılmış ilk divan, ilk vezirlik, yaya ve müsellem adıyla ilk düzenli ordu, İznik’te ilk medrese, ilk donanma ve ilk vakıf l örgütü kurulmuş, ilk kez subaşı ve kadı ataması yapılmıştır.

I. MURAT DÖNEMİ (1362 - 1389):
A) Balkanlar'daki Faaliyetleri:
Taht değişikliğinden faydalanan Bizans, Rumeli'deki topraklan geri alınca Lala Şahin Paşa ile beraber Rumeli'ye geçen l. Murat, Filibe'yi de dahil ederek bu bölgeleri geri almıştır. Bulgar ve Bizans ordularıyla yapılan 1363 Sazlıdere Savaşı'yla Edirne fethedilmiştir. Bu gelişmeler Osmanlıların Haçlılarla yaptığı ilk savaş olan 1364 Sırpsındığı Savaşı'na neden olmuştur. Sonuçta Sırbistan ve Bulgaristan yolu Osmanlılara açılmış ve Bulgarlar hakimiyet altına alınmış, Edime başkent yapılmıştır. Sırbistan'a yapılan akınlar 1371 Çirmen Savaşı'na sebep olmuştur. Bu savaştan sonra Sırplar da Osmanlı'ya bağlanmıştır.
Osmanlı aleyhinde faaliyetlerde bulunan Bosna krallığı üzerine Lala Şahin Paşa bir orduyla gönderilmişse de tuzağa düşürülerek Ploşnik denilen yerde bozguna uğratılmıştır. 1388 Ploşnik Bozgunu'nun (ilk yenilgi) Balkanlar'da uyandırdığı heyecan, Türkler'i Balkanlar'dan atma isteği ve daha önceki savaşların intikamını alma düşüncesiyle yeni bir haçlı ordusu toplanmıştır, l. Murat, Anadolu beyliklerinden de aldığı yardım ile Haçlıları Kosova'da büyük bir mağlubiyete uğratmıştır(l. Kosova Savaşı 1389).
Not-1: l. Murat savaş meydanını gezerken bir Sırp tarafından şehit edildi.
Not-2: Osmanlılar, topu ilk kez düşmanı korkutmak amacıyla bu savaşta kullandılar.
Not-3: Tuna nehrine kadar olan yerler ele geçirildi.

B) Anadolu Türk Birliğini kurma Çalışmaları:
Anadolu beylikleriyle iyi geçinilmiş akrabalık bağları kurulmuştur. Germiyanoğullan'ndan çeyiz yoluyla Tavşanlı, Simav çevresini, Hamitoğullan'ndan satın alma yoluyla Göller yöresini topraklarına katmıştır. Ankara tekrar geri alınmış, Karamanoğulları ile ilk ilişkiler başlamıştır.

C) Teşkilatlanma Çalışmaları:
Divan geliştirilmiş, defterdarlık, İlk vezir-i azamlık, nişancılık, kazaskerlik, beylerbeyliği makamları kurulmuş, mali teşkilatın temelleri atılmış, Yeniçeri Ocağı ve Acemi Oğlanlar Ocağı kurulmuştur (Pençik usulüne göre). Osmanlı tarihinde ilk kez sultan unvanını kullanmış, Haçlılarla ilk kez mücadele etmiştir. Tımar sistemi ilk kez uygulanmıştır. Veraset sisteminde değişiklik yaparak, "Ülke hükümdar ve oğullarının ortak malıdır.”anlayışını getirmiştir.

YILDIRIM BAYEZİT DÖNEMİ (1389 - 1402):
A) Anadolu Türk Birliğini Kurma Çalışmaları:
Taht değişikliğinden faydalanarak Osmanlı aleyhine faaliyetlere girişen Anadolu beylikleri üzerine yürüyen Yıldırım Bayezit 1390'da Germiyan, 1391'de Aydın, Saruhan, Hamit ve Menteşeoğulları'nı, 1392'de Candaroğulları'nı (Sinop hariç), 1397'de Akçay Savaşı'yla Karamanoğulları'nı, 1398'de Kadı Burhanettin Devleti'ni topraklarına katarak Anadolu Türk Birliğini ilk kez kurmuştur.

Not: Anadolu Beylerbeyliğini kurarak beylerbeyliği sayısını ikiye çıkarmıştır.

B) İstanbul Kuşatmaları:
Yıldırım Bayezit İstanbul'u ilk kez kuşatan Osmanlı padişahıdır. İstanbul'u birkaç kez kuşatmış ve bu amaçla Anadolu Hisarı'nı yaptırmıştır. Fakat Karamanoğulları'nın saldırıları, Niğbolu savaşı ve Timur tehlikesi yüzünden kuşatmalara ara vermek mecburiyetinde kalmıştır.Bizans ile bir anlaşma yapılarak Sirkeci'’e bir Türk mahaalesi kurulmuş,Kadı tayin edilmiş ve yıllık haraç artırılmıştır.

C)  Niğbolu Savaşı (1396):
Bizans'ın yardım isteği, Papa'nın kışkırtmaları ve Osmanlılar'ı Balkanlar'dan atmak istemeleri neticesinde ilk kez Avrupa'nın büyük devletlerinin de katıldığı ortaçağın Osmanlı'ya karşı düzenlenen en büyük Haçlı Seferi olan Niğbolu Savaşı meydana gelmiştir. Haçlılar büyük bir bozguna uğramışlar ve uzun süre yeni Haçlı Seferi düzenlenememiş(1444’e kadar), Osmanlılar'ın Balkanlar'daki hakimiyeti güçlenmiştir.Bulgar Krallığı ortadan kaldırıldı.Yıldırım’a Sultan-ı İklimi Rum unvanı verildi.

D) Ankara Savaşı (1402):

Sebepleri:
1)   Karakoyunlu Kara Yusuf ve Celayirli Ahmet’in Yıldrım'a sığınması
2)   Anadolu beylikleri beylerinin Timur'a sığınarak O'nu kışkırtması
3)   Aralarındaki sert mektuplaşmalar
4)   Timur'un Sivas'ı ele geçirip yağmalaması
5)   Yıldırım'ın Erzincan çevresini ele geçirmesi
6)   İki hükümdarın da cihan hakimiyeti düşüncesine sahip olması
7)   Timur'un Çin seferi öncesinde batısını güvenlik altına almak istemesi

Sonuçları:
1)   Karatatarlar'ın ve Anadolu beylikleri kuvvetlerinin ihanetine uğrayan Osmanlı mağlup olmuş,
2) Anadolu'yu ele geçiren Timur, İzmir’e kadar ilerlemiş ve burayı Haçlılar'dan almış,
3) Esir düşen Bayezit, bu hayata dayanamayarak ölmüş,
4) Anadolu beylikleri (Karesi ve Eretna hariç) yeniden kurulmuş,
5) Kardeşler arası taht kavgaları (Fetret devri) başlamış,
6) Osmanlı Devleti dağılma tehlikesi geçirmiş,50 yıl kadar duraklamasına neden olmuş
7) İstanbul’un alınması ve Bizans'ın yıkılması gecikmiş,
8) Balkanlar'daki ilerleyiş durmuştur.


FETRET DEVRİ (1402 - 1413):
Şehzade Süleyman, İsa, Musa ve Mehmet arasında 11 yıl süren mücadelelerden Çelebi Mehmet galip çıkarak birliği yeniden kurmuştur.
Not-1: Bu dönemde şehzade Musa tarafından İstanbul kuşatılmıştır.
Not-2: Bu dönemde Balkanlar'da önemli bir isyanla karşılaşılmamasının temel nedeni hoşgörülü ve adil bir yönetim uygulanmasıdır.
Not-3: Bu dönemde Avrupa'dan saldırı olmamasının en önemli sebebi Yüzyıl Savaşları'dır.

I. ÇELEBİ MEHMET DÖNEMİ (1413 - 1421):
Çelebi Mehmet 2. kez Anadolu Türk birliğini kurma çalışmalarını başlatmış ve Saruhanoğulları'nı ortadan kaldırmıştır. Aydınoğulları'ndan İzmir'i almış, Karamanoğulları'yla mücadele etmiştir.
    Eflak Osmanlılara bağlanmıştır. Venediklilerle ilk deniz savaşı yapılmış, fakat başarılı olunamamıştır.(1416).
 Şeyh Bedrettin İsyanı: Şehzade Musa'nın kazaskerliğini yapan daha sonra İznik'te göz hapsinde tutulan Şeyh Bedrettin Rumeli'ye geçmiş, sapık fikirlerini yayarak yeni bir saltanat kurma iddiasıyla isyan etmiştir. İsyan bastırılmış Şeyh Bedrettin öldürülmüştür (1420).
Not: Dini ve sosyal içerikli bir ayaklanmadır.
Şehzade Mustafa İsyanı: Timur'un beraberinde Semerkant’a götürdüğü Şehzade Mustafa. Timur'un ölümünden sonra Anadolu'ya dönerek isyan etmişse de mağlup olarak Bizans'a sığınmıştır.

 II.MURAT DÖNEMİ (1421 - 1451):
Taht değişikliğinden istifade ile Bizans'ın kışkırttığı Şehzade Mustafa'nın isyanı bastırılarak Şehzade Mustafa öldürülmüştür. (Düzmece Mustafa Olayı) İsyanı kışkırtan Bizans üzerine gidilerek İstanbul kuşatılmışsa da başarılı olunamamıştır
Anadolu Türk birliğini kurma çalışmalarına devam edilmiş, Menteşe, Hamit, Aydın ve miras yoluyla da Germiyanoğulları Osmanlı Devleti'ne bağlanmıştır. Karamanoğulları'yla mücadele edilerek Beyşehir, Seydişehir alınmıştır.
Bir taraftan Anadolu beylikleriyle mücadele eden Osmanlı Devleti diğer taraftan Balkanlar'da özellikle Erdel beyi Hünyadi Yanoş karşısında arka arkaya başarısızlıklar almıştır. Bunun üzerine 1444'te Edirne Segedin Antlaşması imzalanmıştır. Buna göre;
1)   İki taraf arasında 10 yıl savaş yapılmayacak
2)   Tuna nehri sınır kabul edilecek
3)   Sırbistan yeniden kurulacak, fakat Osmanlı'ya vergi verecek
4)   Eflak Macaristan'a bırakılacak, fakat Osmanlı'ya vergi verecektir.

Önemi: Osmanlılar'ın imzaladığı ilk önemli antlaşmadır. Segedin Antlaşması sonrasında II. Murat, 12 yaşındaki oğlu II. Mehmefi tahta geçirmiştir. Bu durum yeni bir haçlı ordusunun toplanmasına sebep olmuştur.

VARNA SAVAŞI (1444): Yeniden ordunun başına geçen II. Murat Haçlıları büyük bir bozguna uğratmıştır.

Not-1: Niğbolu'dan sonra toplanan ilk Haçlı ordusudur.
Not-2: Ankara Savaşı'ndan sonra Osmanlılar'ın eski gücüne ulaştığını gösteren ilk olaydır.

II. KOSOVA SAVAŞI (1448):

Sebepleri:
1)   Bizans'ın ve papanın kışkırtması
2)  Türkleri Balkanlar'dan atma düşüncesi
3)   Varna Savaşı'nın intikamını almak istemeleri
4)  Hünyadi Yanoş ve Arnavut beyi İskender Be/in gayretleriyle yeni bir Haçlı ordusu toplanması
Sonuçları:
1)  Osmanlılar büyük bir galibiyet elde etmişlerdir.
2)  Bir dönüm noktası özelliğindedir. Haçlılar'ın son taarruzu, Osmanlılar'ın son savunmasıdır. (II. Viyana kuşatmasına kadar).
3)   Bizans'ın İstanbul’u kurtarmak için Haçlılar'dan yardım alma ümidi sona ermiştir.
4)   Balkanlar'ın kesin bir Türk yurdu olduğu ve Türklerin Balkanlar'dan atılamayacağı anlaşılmıştır.

1451'de II. Murat'ın ölümüyle II. Mehmet, yeniden tahta geçmiştir.